همه ما با واژه پانسمان زخم آشنا هستیم. در فرایند انجام پانسمان به روش های رایج و سنتی، یک لایه پوشاننده از جنس الیاف مثل گاز استریل ، پنبه و ... به عنوان محافظ بر روی زخم قرار می گیرد. برخی مواقع قبل از قرار گیری پوشش مذکور، زخم بوسیله ی مواد ضد عفونی کننده و یا سرم شستشو تمیز می شود و در برخی موارد با قرار دادن پوششی از یک پماد، تلاش می شود تا محافظت بیشتری از زخم صورت پذیرد. اما شاید بتوان گفت اصلی ترین خاصیت یک پانسمان سنتی محافظت زخم از مخاطرات خارج پوستی مثل ضربه یا خراش و یا آلودگی های شیمیایی و میکروبی است. اما امروزه تصور و انتظار کادر درمان از تاثیرات پانسمان زخم، فراتر از آن چیزی است که ذکر شد. زخم ها اشکال، حالات و وضعیت های مختلفی دارند و متناسب با هر نوع زخم پانسمان های اختصاصی طراحی و به بازار عرضه شده است. این پوشش ها که به پانسمان مدرن معروف هستند متناسب با نیاز درمانی و مراقبتی زخم، توسط درمانگر انتخاب و بکار گیری می شوند. زخم ها ممکن است آلوده و مملو از چرک باشند و یا اینکه با یک زخم تمیز روبرو باشیم، ممکن است زخم خشک و یا اینکه مرطوب باشد. ممکن است از نظر اندازه با یک زخم کوچک یا بزرگ ، سطحی و یا عمیق روبرو باشیم. درمان زخم های فعال از نظر خونریزی نیز شرایط خاصی را می طلبد. توجه به هر یک از این موارد می تواند در تعیین پانسمان مناسب برای یک اقدام مراقبتی و درمانی اثر گذار باشد. در زیر به چند نمونه از پانسمان های مدرن که در مرکز امید نو مورد استفاده قرار می گیرند آشنا می شوید.

پانسمان فومی

این پانسمان به سبب داشتن مواد خاصی بر روی لایه پوشاننده می توانند ترشحات چرکی زخم ها را به خود جذب کنند و بدون اینکه موجب خشکی کامل زخم شوند، با حفظ رطوبت طبیعی زخم، موجب کنترل عفونت و تسریع در روند بهبودی آن شوند. بر خلاف تصور عامیانه، یک زخم کاملا خشک و بدون رطوبت کافی دارای روند کند در فرایند ترمیم و بهبودی است. پانسمان فومی دارای خانه های بسیار ریزی است که رطوبت را در خود نگه میدارد و در ضخامت های مختلفی تولید می شوند. اما امروزه بر اساس کاربرد، انواع مختلفی از پانسمان های فومی مدرن تولید شده اند.

مزایای پانسمان فومی

• روی زخم نمیچسبد
• برخلاف گاز استریل، پرز ندارند
• با مواد دبریده کننده زخم، سازگار هستند
• در اشکلال و سایزهای متنوعی تولید می شود
• برای زخمهای عفونی و باز قابل استفاده هستند
• این پانسمان ها می توانند تا ۷ روز روی زخم باقی مانده و تعویض نشوند
• بسته به نحوه تولید، برای زخم های با ترشحات زیاد تا خفیف قابل استفاده است
• هوا را از خود عبور داده، موجب حفظ رطوبت محیط زخم می شوند
• معمولاً لایه خارجی پانسمان فومی ضدآب بوده و از ورود عوامل بیماری زا به زخم جلوگیری می کند
• بعضی از انواع آن می توانند به عنوان پانسمان ثانویه، همراه با انواع دیگر پانسمان نیز استفاده شوند
• به دلیل انعطاف بالا، قابلیت شکل پذیری از ناحیه زخم را دارند. مثلاً میتوان به راحتی دور انگشتان از آنها استفاده کرد

امروزه با اضافه کردن اجزا و ترکیبات مختلف به پانسمان فومی، ویژگی های ثانویه ای در آنها ایجاد می کنند که روند ترمیم زخم را بهبود می بخشند. برخی از این مواد عبارتند از : عسل مانوکا، که خاصیت مرطوب کننده و ضدعفونی کننده دارد. افزودن مواد آنتی بیوتیک به فوم، احتمال ایجاد یا پیشرفت عفونت را کاهش می دهد. افزودن پودر یا ترکیبات نقره به فوم، سرعت ترمیم را افزایش داده و خاصیت ضد میکروبی دارد. ترکیب مواد مرطوب کننده حاوی آنتی اکسیدان ها و ویتامین ها با فوم، موجب تسریع ترمیم زخم می شود. استفاده از کادکسومر آیودین همراه با فوم، آن را برای استفاده روی زخم های ترشحی مانند زخم پای دیابتی بهینه می سازد.

پانسمان آلژینات

دسته ای از پانسمان ها که جزو پانسمان جاذب هستند و از جلبک های دریایی گرفته می شوند و در بین پانسمان های مدرن، بیشترین قدرت جذب را دارند. آلژینات ها بسته به کیفیت تولید آن می توانند حتی تا 20 برابر وزن خود ترشحات را جذب نمایند. برخی از انواع این نوع پانسمان هم بعد از قرار گیری بر روی زخم می توانند بوسیله ژل پوشش دهنده و مواد داخل آن موجب پاکسازی زخم از بافت های مرده و زاید گردند. به علاوه این نوع پانسمان بخصوص برای زخم های عمیق و حفره دار یک نوع پر کننده هم محسوب می شود. پانسمان آلژینات از میکروالیاف خاصی تشکیل شده است. این الیاف می توانند به سرعت آب را جذب نموده و متورم شوند. در نتیجه فضاهای بین الیاف در پانسمان بسته شده و از پخش جانبی ترشحات جلوگیری می کند. این ویژگی منحصر به فرد، به عنوان خاصیت ژل مسدود کننده پانسمان زخم آلژینات شناخته می شود. این نوع پانسمان با آزاد کردن یون های کلسیم بر روی زخم، یکی از مهمترین مواد مورد نیاز برای ایجاد انعقاد خون را فراهم می کند، در نتیجه به عنوان یک بندآورنده خون نیز موثر می باشد. بعضی از درمانگران، آلژینات ساده را با پماد عسل یا انواع پماد زخم دیگر ترکیب می کنند. این بسته به شرایط زخم و نظر کارشناس و پزشک دارد.

پانسمان آلژینات نقره

برخی از پانسمان های آلژینات دارای ترکیب نقره هستند که خاصیت ضد میکروبی دارند و به عنوان یک پانسمان ضد باکتری مورد استفاده قرار می گیرند؛ بنابراین مناسب زخم های عفونی می باشند.

پانسمان آلژینات  عسل

این پانسمان ها آغشته به عسل هستند. یعنی تمام الیاف و نخ هایی که آلژینات از آنها ساخته شده، آغشته به عسل شده که خود عسل در درمان زخم به عنوان یک ماده ضد باکتری و بسیار تاثیر گذار در درمان زخم ها می باشد.

پانسمان های هیدروکلوئید

وقتی پروسه ترمیم زخم پیش می رود و بافت های اولیه بر روی آن تشکیل می شود، ترشحات زخم کاهش می یابد. در این مرحله بهتر است دیگر از پانسمان های جاذب استفاده نکنیم. زیرا استفاده از پانسمان جاذب باعث خشکی و کم آبی زخم و به دنبال آن کاهش سرعت ترمیم می گردد. در این موقع پانسمان هایی لازم است که رطوبت را همانطور که هست نگه دارد. پانسمان های هیدروکلوئید از دسته پانسمان های مدرن هستند که موجب حفظ و نگهداری رطوبت زخم در حد مورد نیاز می شوند. از آنجا که این پانسمان ها منعطف و مقاوم در برابر آب هستند، برای زخم های اخیراً التیام یافته یا برای زخم های تا حدودی بهبود یافته که نیاز به محافظت در برابر ضربه های سطحی دارد، لایه محافظتی عالی را ایجاد می کنند. معمولاً پانسمان های هیدروکلوئید ماندگاری بیشتری نسبت به باقی پانسمان ها دارند و نیاز کمتری به تعویض دارند.