دیابت یک بیماری مزمن است که بر نحوه استفاده بدن از قند (گلوکز) تأثیر می‌گذارد. در دیابت، یا بدن قادر به تولید انسولین کافی نیست، یا بدن به درستی از انسولین استفاده نمی‌کند. این موضوع باعث افزایش سطح قند خون می‌شود. انواع اصلی دیابت عبارتند از:

• دیابت نوع 1:  نوعی دیابت خودایمنی که در آن سیستم ایمنی بدن به سلول‌های بتای پانکراس حمله کرده و آنها را از بین می‌برد، بنابراین بدن قادر به تولید انسولین نیست.
• دیابت نوع 2:  در این نوع دیابت، بدن به طور مؤثر از انسولین استفاده نمی‌کند (مقاومت به انسولین) و در نهایت ممکن است تولید انسولین کاهش یابد.
• دیابت بارداری: نوعی دیابت است که در دوران بارداری ایجاد می‌شود و معمولاً پس از زایمان از بین می‌رود، اما می‌تواند خطر ابتلا به دیابت نوع 2 را در آینده افزایش دهد.

دیابت نوع 2 معمولاً به علت ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی ایجاد می‌شود. عوامل خطر اصلی شامل:

• چاقی یا اضافه وزن
• بی‌تحرکی و کم‌تحرکی
• سابقه خانوادگی دیابت
• سن بالای ۴۵ سال
• اختلالات متابولیک مانند فشار خون بالا یا چربی خون بالا
• نژاد و قومیت (افراد آفریقایی‌تبار، آمریکایی‌هندی و آسیایی‌تبار بیشتر مستعد ابتلا هستند)

علائم دیابت به طور معمول شامل:

• افزایش تشنگی و ادرار زیاد
• خستگی و ضعف عمومی
• کاهش وزن بی‌دلیل
• ناتوانی در بهبود سریع زخم‌ها و عفونت‌ها
• دید مبهم و تاری
• خشکی پوست و احساس بی‌حسی در پاها و دست‌ها اگر فردی این علائم را تجربه کند، باید به پزشک مراجعه کرده و آزمایش قند خون انجام دهد.

دیابت به طور مستقیم بر بسیاری از ارگان‌ها و سیستم‌های بدن تأثیر می‌گذارد، از جمله:

• سیستم عروقی: افزایش قند خون می‌تواند به عروق خونی آسیب بزند و خطر بیماری‌های قلبی، سکته مغزی و بیماری عروق محیطی را افزایش دهد.
• اعصاب:  نوروپاتی دیابتی (آسیب به اعصاب) باعث کاهش حس در دست‌ها و پاها می‌شود و می‌تواند به ایجاد زخم‌ها و جراحت‌هایی منجر شود که به راحتی عفونت می‌کنند.
• کلیه‌ها: دیابت می‌تواند به کلیه‌ها آسیب برساند و منجر به نارسایی کلیه شود.
• چشم‌ها: دیابت می‌تواند به رگ‌های خونی چشم آسیب بزند و خطر بیماری‌های چشمی مانند رتینوپاتی دیابتی و کاتاراکت را افزایش دهد.
• پوست: افراد دیابتی مستعد ابتلا به عفونت‌های پوستی هستند، زیرا سیستم ایمنی بدن آنها به درستی عمل نمی‌کند.

مدیریت صحیح دیابت برای جلوگیری از عوارض و حفظ کیفیت زندگی بسیار مهم است. این اقدامات شامل:

• کنترل قند خون: از طریق رژیم غذایی مناسب، فعالیت بدنی و داروهای تجویزی، سطح قند خون باید در محدوده سالم نگه داشته شود.
• کنترل فشار خون و چربی خون: داروهای خاصی برای کاهش فشار خون و چربی خون ممکن است ضروری باشد تا از آسیب به عروق جلوگیری شود.
• مراقبت منظم از پاها: بررسی روزانه پاها برای شناسایی زخم‌ها و مشکلات پوستی، استفاده از کفش‌های مناسب و مشاوره با پزشک در صورت بروز زخم.
• رژیم غذایی سالم: مصرف غذاهایی که میزان قند خون را کنترل می‌کنند و حفظ وزن سالم، از جمله گنجاندن غلات کامل، سبزیجات و پروتئین‌های کم‌چرب در رژیم غذایی.
• فعالیت بدنی منظم: ورزش می‌تواند به کنترل قند خون و بهبود سلامت عمومی کمک کند.

تشخیص دیابت با استفاده از آزمایشات مختلف صورت می‌گیرد:

• آزمایش قند خون ناشتا: این آزمایش میزان قند خون پس از حداقل ۸ ساعت ناشتا بودن را اندازه‌گیری می‌کند.
• آزمایش HbA1c (هموگلوبین گلیکوزیله): این آزمایش میانگین قند خون طی ۲ تا ۳ ماه گذشته را نشان می‌دهد.
• آزمایش تحمل گلوکز خوراکی (OGTT): در این آزمایش، فرد ابتدا قند خون ناشتا را اندازه‌گیری کرده و سپس بعد از مصرف یک محلول شکر، میزان قند خون در فواصل مختلف اندازه‌گیری می‌شود.

در حال حاضر، دیابت درمان قطعی ندارد، اما با مدیریت صحیح، می‌توان آن را تحت کنترل قرار داد. درمان دیابت شامل ترکیبی از رژیم غذایی، داروها، ورزش و تغییرات سبک زندگی است که می‌تواند کیفیت زندگی بیمار را بهبود بخشیده و از بروز عوارض جدی جلوگیری کند.

در صورت ابتلا به دیابت نوع 2، بسیاری از موارد قابل پیشگیری یا به تأخیر افتاده‌اند. با اصلاح سبک زندگی، از جمله رژیم غذایی مناسب، کاهش وزن و افزایش فعالیت بدنی، می‌توان از بروز دیابت نوع 2 جلوگیری یا آن را کنترل کرد.