دیابت، که گاه به آن “بیماری شیرین” نیز گفته می‌شود، یک بیماری مزمن است که بر نحوه تبدیل قند به انرژی در بدن تأثیر می‌گذارد. بدن شما یا انسولین کافی تولید نمی‌کند یا نمی‌تواند به درستی از انسولین تولید شده استفاده کند. انسولین هورمونی است که قند را از جریان خون به سلول‌های شما منتقل می‌کند تا از آن به عنوان انرژی استفاده شود. در مقاله دیابت و عوارض آن | چگونه از بیماری شیرین در امان بمانیم؟ ابتدا به شرح عوارض این بیماری می‌پردازیم و سپس راه‌های پیشگیری از عوارض آن مانند زخم پای دیابتی را شرح خواهیم داد.
عوارض دیابت: از زخم پا تا نابینایی
دیابت، این “مهمان ناخوانده”، می‌تواند به آرامی وارد بدن شود و بدون هیچ علامتی پیشرفت کند. اما اگر این “مهمان” به درستی مدیریت نشود، می‌تواند عوارض جدی و حتی تهدید کننده زندگی را به بار آورد. در این سفر ناخوشایند، با عوارض دیابت از “زخم پا تا نابینایی” آشنا می‌شویم:
بیماری قلبی عروقی: وقتی “شیرینی” به قلب می‌رسد
دیابت و بیماری‌های قلبی، دو دوست ناخوشایند هستند که اغلب با هم ظاهر می‌شوند. دیابت، مانند یک “آتش‌افروز”، خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی، سکته مغزی، فشار خون بالا و کلسترول بالا را افزایش می‌دهد. قند خون بالا، به مرور زمان، به رگ‌های خونی آسیب می‌رساند و این آسیب می‌تواند منجر به مشکلات جدی در قلب و عروق شود.
- بیماری عروق کرونر: دیابت می‌تواند باعث باریک شدن و مسدود شدن عروق کرونر شود که خونرسانی به قلب را مختل می‌کند. این امر می‌تواند منجر به درد قفسه سینه (آنژین) و حمله قلبی شود.
- سکته مغزی: دیابت خطر سکته مغزی را افزایش می‌دهد. قند خون بالا می‌تواند باعث تشکیل لخته‌های خون در مغز شود و جریان خون به مغز را مختل کند.
- فشار خون بالا: دیابت می‌تواند باعث افزایش فشار خون شود. فشار خون بالا، به نوبه خود، می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و سکته مغزی را افزایش دهد.
- کلسترول بالا: دیابت می‌تواند باعث افزایش سطح کلسترول بد (LDL) و کاهش سطح کلسترول خوب (HDL) شود. این امر می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را افزایش دهد.
آسیب عصبی (نوروپاتی): “گزگز” و “سوزش” در سراسر بدن
قند خون بالا، مانند یک “موریانه”، می‌تواند به اعصاب در سراسر بدن آسیب برساند. این آسیب عصبی، که نوروپاتی نامیده می‌شود، می‌تواند منجر به بی‌حسی، گزگز، درد و سوزش در پاها، دست‌ها و سایر قسمت‌ها شود. نوروپاتی دیابتی، می‌تواند بسیار دردناک و ناتوان کننده باشد و کیفیت زندگی فرد را به شدت تحت تاثیر قرار دهد.
- نوروپاتی محیطی: شایع‌ترین نوع نوروپاتی دیابتی است که بر اعصاب پاها و دست‌ها تأثیر می‌گذارد. علائم آن شامل بی‌حسی، گزگز، درد، سوزش و ضعف در پاها و دست‌ها است.
- نوروپاتی اتونوم: این نوع نوروپاتی بر اعصاب کنترل کننده عملکردهای غیرارادی بدن، مانند ضربان قلب، گوارش و مثانه تأثیر می‌گذارد. علائم آن می‌تواند شامل مشکلات گوارشی، مشکلات مثانه، اختلالات جنسی و تعریق بیش از حد باشد.
- نوروپاتی پروگزیمال: این نوع نوروپاتی بر اعصاب ران، باسن یا بازو تأثیر می‌گذارد. علائم آن شامل درد شدید در این نواحی است.
- نوروپاتی موضعی: این نوع نوروپاتی فقط یک عصب خاص را درگیر می‌کند. علائم آن بستگی به عصبی دارد که درگیر شده است.
آسیب کلیه (نفروپاتی): وقتی “صافی‌ها” دچار مشکل می‌شوند
کلیه‌ها، این “صافی‌های کوچک” در بدن، نقش مهمی در تصفیه خون و حذف مواد زائد دارند. دیابت، مانند یک “دشمن خاموش”، می‌تواند به کلیه‌ها آسیب برساند و منجر به نارسایی کلیه شود. نارسایی کلیه، به معنای از دست دادن تدریجی عملکرد کلیه‌ها است و می‌تواند عواقب جدی برای سلامتی فرد داشته باشد.
- نفروپاتی دیابتی: شایع‌ترین علت نارسایی کلیه در جهان است. قند خون بالا به مرور زمان به عروق خونی کوچک کلیه‌ها آسیب می‌رساند و باعث کاهش عملکرد آنها می‌شود.
- علائم نفروپاتی دیابتی: در مراحل اولیه، نفروپاتی دیابتی معمولا هیچ علامتی ندارد. با پیشرفت بیماری، علائمی مانند دفع پروتئین در ادرار، ورم پاها و مچ پا، افزایش فشار خون و خستگی ظاهر می‌شوند.
- پیشگیری از نفروپاتی دیابتی: کنترل دقیق قند خون، فشار خون و کلسترول، و همچنین مصرف داروهای تجویز شده توسط پزشک، می‌تواند به پیشگیری از نفروپاتی دیابتی کمک کند.
آسیب چشم (رتینوپاتی): وقتی “نور چشم” کم می‌شود
چشم‌ها، این “پنجره‌های روشن” به دنیای اطراف، نیز می‌توانند قربانی دیابت شوند. دیابت می‌تواند به عروق خونی شبکیه چشم آسیب برساند و منجر به مشکلات بینایی و حتی نابینایی شود. این عارضه، که رتینوپاتی دیابتی نامیده می‌شود، می‌تواند به تدریج بینایی فرد را کاهش دهد و در نهایت منجر به نابینایی شود.
- رتینوپاتی دیابتی: شایع‌ترین علت نابینایی در افراد بزرگسال است. قند خون بالا به مرور زمان به عروق خونی کوچک شبکیه آسیب می‌رساند و باعث کاهش بینایی می‌شود.
- علائم رتینوپاتی دیابتی: در مراحل اولیه، رتینوپاتی دیابتی معمولا هیچ علامتی ندارد. با پیشرفت بیماری، علائمی مانند تاری دید، دیدن لکه‌های سیاه در میدان بینایی و کاهش دید در شب ظاهر می‌شوند.
- پیشگیری از رتینوپاتی دیابتی: کنترل دقیق قند خون، فشار خون و کلسترول، و همچنین انجام معاینات منظم چشم، می‌تواند به پیشگیری از رتینوپاتی دیابتی کمک کند.
مشکلات پا: “پاهای زخمی” و “انگشتان قطع شده”
پاها، این “حاملان سنگین” بدن، نیز از عوارض دیابت در امان نیستند. دیابت می‌تواند باعث کاهش جریان خون به پاها، آسیب عصبی و افزایش خطر عفونت شود. این مشکلات می‌توانند منجر به زخم پای دیابتی و حتی قطع عضو شوند. زخم پای دیابتی، یک مشکل جدی است که نیاز به مراقبت و درمان ویژه دارد.
- زخم پای دیابتی: به دلیل کاهش جریان خون و آسیب عصبی، زخم‌های پا در افراد دیابتی دیرتر بهبود می‌یابند و بیشتر در معرض عفونت قرار دارند.
- عفونت پا: عفونت در زخم پای دیابتی می‌تواند به سرعت گسترش یابد و در موارد شدید منجر به قانقاریا و قطع عضو شود.
- پیشگیری از مشکلات پا: کنترل دقیق قند خون، مراقبت روزانه از پاها، استفاده از کفش مناسب و مراجعه منظم به پزشک و کلینیک زخم دیابتی می‌تواند به پیشگیری از مشکلات پا در افراد دیابتی کمک کند.
مشکلات پوستی: “پوست خشک” و “خارش‌های آزاردهنده”
پوست، این “پوشش محافظ” بدن، نیز می‌تواند از عوارض دیابت رنج ببرد. دیابت می‌تواند باعث خشکی پوست، خارش، عفونت‌های قارچی و سایر مشکلات پوستی شود. این مشکلات پوستی می‌توانند بسیار آزاردهنده و خارش‌دار باشند.
- خشکی پوست: قند خون بالا می‌تواند باعث کاهش رطوبت پوست و در نتیجه خشکی آن شود. خشکی پوست می‌تواند منجر به خارش، ترک خوردگی و پوسته پوسته شدن پوست شود.
- عفونت‌های قارچی: افراد دیابتی بیشتر در معرض ابتلا به عفونت‌های قارچی پوست، مانند عفونت قارچی پا (کچلی پا) و عفونت قارچی واژن، قرار دارند. این عفونت‌ها می‌توانند باعث خارش، قرمزی و سوزش در نواحی آسیب دیده شوند.
- سایر مشکلات پوستی: دیابت می‌تواند باعث بروز سایر مشکلات پوستی مانند آکانتوزیس نیگریکانس (تیرگی پوست در نواحی گردن، زیر بغل و کشاله ران)، درم پاتی دیابتی (لکه های قهوه ای روی ساق پا) و فوران های پوستی شود.
مشکلات شنوایی: وقتی “صداها” کم می‌شوند
گوش‌ها، این “دریافت‌کننده‌های صدا”، نیز می‌توانند از عوارض دیابت تاثیر بپذیرند. دیابت می‌تواند به اعصاب گوش داخلی آسیب برساند و منجر به کاهش شنوایی شود. این کاهش شنوایی می‌تواند تدریجی باشد و در نهایت منجر به ناشنوایی شود.
- کاهش شنوایی: دیابت می‌تواند به عروق خونی کوچک گوش داخلی آسیب برساند و باعث کاهش جریان خون به این ناحیه شود. این امر می‌تواند منجر به کاهش شنوایی، به ویژه در فرکانس های بالا، شود.
- وزوز گوش: برخی از افراد دیابتی ممکن است وزوز گوش را تجربه کنند که به صورت صدای زنگ، وزوز یا خش خش در گوش احساس می‌شود.
- پیشگیری از مشکلات شنوایی: کنترل دقیق قند خون، فشار خون و کلسترول، و همچنین انجام معاینات منظم شنوایی، می‌تواند به پیشگیری از مشکلات شنوایی در افراد دیابتی کمک کند.
بیماری آلزایمر: “فراموشی” در انتظار “شیرینی”
مغز، این “مرکز فرماندهی” بدن، نیز می‌تواند از عوارض دیابت تاثیر بپذیرد. دیابت می‌تواند خطر ابتلا به بیماری آلزایمر را نیز افزایش دهد. بیماری آلزایمر، یک بیماری عصبی پیشرونده است که منجر به زوال عقل و حافظه می‌شود.
- ارتباط دیابت و آلزایمر: مطالعات نشان داده است که افراد دیابتی بیشتر از سایرین در معرض ابتلا به بیماری آلزایمر قرار دارند.
- علل احتمالی: هنوز به طور کامل مشخص نیست که چگونه دیابت باعث افزایش خطر ابتلا به آلزایمر می‌شود، اما برخی از نظریه ها شامل موارد زیر است:
- آسیب عروق خونی در مغز
- التهاب مزمن
- مقاومت به انسولین در مغز
- پیشگیری از آلزایمر: کنترل دقیق قند خون، فشار خون و کلسترول، و همچنین داشتن سبک زندگی سالم، می‌تواند به پیشگیری از بیماری آلزایمر در افراد دیابتی کمک کند.
پیشگیری از زخم پای دیابتی
پیشگیری از زخم پای دیابتی از اهمیت بالایی برخوردار است. با رعایت نکات زیر می‌توانید از پاهای خود در برابر این عارضه جدی محافظت کنید:
- کنترل قند خون: کنترل دقیق قند خون، از آسیب به اعصاب و عروق خونی پاها جلوگیری می‌کند.
- مراقبت روزانه از پاها: پاهای خود را هر روز بررسی کنید و هرگونه زخم، بریدگی، تاول، قرمزی یا تورم را شناسایی کنید.
- شستشوی پاها: پاهای خود را هر روز با آب ولرم و صابون ملایم بشویید و آنها را به خوبی خشک کنید.
- استفاده از کفش مناسب: از کفش‌های راحت و مناسب که از پاها محافظت می‌کنند، استفاده کنید. از پوشیدن کفش‌های تنگ، پاشنه بلند و نوک تیز خودداری کنید.
- جلوگیری از آسیب به پاها: از راه رفتن با پای برهنه خودداری کنید و از قرار گرفتن پاها در معرض حرارت زیاد یا سرما شدید خودداری کنید.
- مراجعه منظم به پزشک و کلینیک زخم دیابتی: برای بررسی وضعیت پاهای خود به طور منظم به پزشک و کلینیک زخم دیابتی مراجعه کنید.
کلام آخر
دیابت و عوارض آن، به ویژه زخم پای دیابتی، می‌توانند زندگی افراد را تحت تاثیر قرار دهند. اما با آگاهی از عوامل خطر، رعایت نکات پیشگیرانه و مراجعه به موقع به پزشک، می‌توان از بروز این عوارض جلوگیری کرد و زندگی سالم و فعالی داشت. به یاد داشته باشید که سلامتی شما در اولویت قرار دارد و با مراقبت از خود می‌توانید از “بیماری شیرین” و عوارض ناخوشایند آن در امان بمانید.
