هنگامی که یک فرد سالم دچار بریدگی یا خراش میشود، فرآیند ترمیم بلافاصله و بهصورت خودکار آغاز میگردد. اما این قانون ساده در مورد افراد مبتلا به دیابت، بهخصوص در ناحیه پا، به سادگی صدق نمیکند. مشاهده زخمهایی که ماهها باز میمانند و بهبود پیدا نمیکنند، یک نگرانی عمیق و طاقتفرسا برای بیمار و خانواده است.
علت دیر خوب شدن زخم دیابتی، نتیجه هیچگونه قصور فردی یا «بدشانسی» نیست؛ بلکه حاصل تأثیرات زنجیرهای و مخربی است که قند خون بالا بر سیستمهای کلیدی بدن میگذارد. درک این دلایل، اولین و مهمترین گام در مسیر درمان زخم پای دیابتی و تسریع فرآیند بهبود زخم پای دیابتی است. در این مقاله، به بررسی سه عامل علمی اصلی در “علت دیر خوب شدن زخم دیابتی” میپردازیم.
۱. علت دیر خوب شدن زخم دیابتی: مشکل عروقی و خونرسانی ضعیف
بدن برای ترمیم یک زخم، به «نیروهای امدادی» نیاز دارد که از طریق سیستم گردش خون به محل آسیب فرستاده میشوند. این نیروها شامل اکسیژن، مواد مغذی و سلولهای مبارزه کننده با عفونت هستند.
۱.۱. آسیب به (ماکروواسکولار): نرسیدن امداد
دیابت در بلندمدت، به عروق بزرگ (شریانها) آسیب میزند و باعث باریک یا سخت شدن آنها میشود. این وضعیت که به آن بیماری عروق محیطی (PAD) میگویند، جریان خون به اندامها (بهویژه پاها) را به شدت کاهش میدهد. طبق تحقیقات منتشر شده در Mayo Clinic (2025)، بدون جریان خون کافی، زخم عملا گرسنه میماند و اکسیژن و مواد لازم برای ترمیم را دریافت نمیکند؛ در نتیجه فرآیند بازسازی بافت متوقف میشود [۱]. در این حالت، متخصصان کلینیک زخم دیابت ناچارند ابتدا مشکل عروقی را حل کنند تا فرصتی برای التیام فراهم شود.
۱.۲. آسیب به (میکروواسکولار): کمبود اکسیژن موضعی
قند خون بالا، حتی به ریزترین مویرگها نیز آسیب میرساند. این مویرگها وظیفه اکسیژنرسانی و دفع مواد زائد از بستر زخم را بر عهده دارند. با آسیب دیدن این شبکه ظریف، محیط زخم دچار کمبود اکسیژن (هیپوکسی) شده و توانایی سلولها برای تکثیر، تولید کلاژن و مبارزه با عوامل بیماریزا به شدت کاهش مییابد.
۲. گارد ضعیف بدن: اختلال در سیستم ایمنی و التهاب مزمن
سیستم ایمنی بدن فرد دیابتی، دیگر آن قهرمان قاطع و سریع گذشته نیست. قند خون بالا، نحوه عملکرد سلولهای دفاعی را مختل کرده و مراحل حیاتی ترمیم را طولانیتر میکند.
۲.۱. ناکارآمدی سلول های دفاعی
گلبولهای سفید خون، سربازان اصلی مبارزه با عفونت هستند. طبق گزارش Cleveland Clinic (2024)، قند خون بالا، عملکرد این سلولها را مختل میکند و توانایی آنها برای بلعیدن باکتریها و از بین بردن آنها کاهش مییابد [۲]. این یعنی زخم برای مدت طولانیتری در معرض خطر باقی میماند. این نقص ایمنی، دلیل اصلی نیاز به مداخله فوری برای درمان عفونت زخم دیابتی است.
۲.۲. ماندگاری طولانی مدت التهاب (فازهای ترمیم)
ترمیم زخم به چهار فاز اصلی (هموستاز، التهاب، تکثیر و بازسازی) تقسیم میشود. در افراد سالم، فاز التهاب یک مرحله کوتاه و ضروری برای پاکسازی زخم است. اما در بیماران دیابتی، این فاز به دلیل حضور مداوم قند بالا و عفونتهای خفیف، بیش از حد طولانی میشود و به یک التهاب مزمن و مضر تبدیل میگردد. وقتی بدن دائم در حال جنگ با التهاب است، دیگر انرژی برای ورود به فاز سازندگی و تکثیر سلولی باقی نمیماند و این خود، فرآیند التیام زخم پای دیابتی را ماهها به تاخیر میاندازد.
۳. حس از دست رفته و خطر تکرار: نوروپاتی و فشار مداوم
یکی از بزرگترین علت دیر خوب شدن زخم دیابتی، این است که بیمار متوجه آسیب اولیه نمیشود و بدون اینکه بداند، بهطور مداوم به زخم فشار میآورد.
۳.۱. نوروپاتی محیطی: فقدان سیستم هشدار
دیابت باعث آسیب به اعصاب (نوروپاتی محیطی) میشود. نتیجه این آسیب، از دست دادن حس درد، گرما و فشار در پاهاست. طبق گزارش National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases (2025)، بیمار بدون احساس درد، متوجه زخمهای کوچک، تاولها یا حتی سنگریزه داخل کفش خود نمیشود و ساعتها با آن راه میرود [۳]. این آسیبهای کوچک در محیط قند بالا و خونرسانی ضعیف، به سرعت به زخمهای جدی و عمیق تبدیل میشوند.
۳.۲. اثر مخرب فشار (تکرار آسیب)
وقتی زخمی وجود دارد، قانون شکستناپذیر آفلودینگ (منع فشار) باید رعایت شود. اما به دلیل نوروپاتی، بیمار به سادگی این قانون را ناخواسته زیر پا میگذارد. فشار مداوم بر روی زخم، به صورت فیزیکی از بستهشدن سلولهای لبه زخم جلوگیری میکند. این چرخه معیوب (زخم، فشار، تاخیر در التیام، زخم مجدد) است که زمان بهبود زخم پای دیابتی را به شدت طولانی میکند.
۴. راه حل بنیادین: نقش کلینیک تخصصی
پاسخ به این سؤال که «علت دیر خوب شدن زخم دیابتی چیست؟» ما را به یک راهحل جامع میرساند. هیچ عامل تنهایی نمیتواند بر این مشکلات چندگانه غلبه کند. یک کلینیک زخم دیابت تخصصی، دقیقا برای مقابله با این سه عامل اصلی طراحی شده است:
- بررسی و بازسازی عروق: از بین بردن ترافیک خونرسانی.
- درمان مناسب عفونت زخم دیابتی: تقویت گارد دفاعی بدن و خارج کردن آن از التهاب مزمن.
- تأمین آفلودینگ تخصصی: از بین بردن فشار و آموزش کامل بیمار برای جلوگیری از آسیب مجدد.
با مدیریت علمی و همزمان این عوامل، میتوان بر تأثیرات مخرب دیابت فائق آمد و مسیر التیام زخم پای دیابتی را به شکل قابلملاحظهای تسریع کرد.
کلینیک تخصصی و پیشرفته درمان زخم دیابت امیدنو
کلینیک تخصصی و پیشرفته درمان زخم دیابت امید نو، بهترین کلینیک برای درمان زخم پای دیابتی بدون درد و بستری و کمترین زمان بهبود زخم پای دیابتی با کمک پزشکان فوق تخصص عفونی، پزشک متخصص زخم و مشاوره رژیم غذایی دیابتی ها، موثرترین درمان عفونت زخم با آنتی بیوتیک به بیماران ارایه می شود.
همچنین در این مرکز برای ترمیم کامل زخم های دیابت و جلوگیری از قطع عضو بیماران دیابتی خدمات پزشکی مانند: خدمات بایوفیلر (بایو فیلر)، خدمات پانسمان نوین ، خدمات اوزون تراپی، درمان زخم دیابت با پلاسما تراپی، درمان زخم دیابت با PRP ، خدمات لایت تراپی، خدمات الکتروکوتر ، خدمات وکیوم تراپی، خدمات لیزر نور آبی ارایه میکند. بیماران دیابتی میتوانند برای تعیین وضعیت عروق از خدمات ارزیابی عروق اندامی و جریان گردش خون در پاها از تستهای ABI و TBI در این مرکز بهره ببرند.
| سلب مسئولیت پزشکی: اطلاعات ارائهشده در این مقاله صرفاً جنبه عمومی و اطلاعرسانی دارد و نباید جایگزین تشخیص، درمان یا توصیههای پزشکی حرفهای تلقی شود. همواره برای هرگونه سؤال یا نگرانی در مورد وضعیت سلامتی خود، با پزشک متخصص واجد شرایط مشورت کنید و هرگز توصیههای پزشکی حرفهای را نادیده نگیرید یا به دلیل اطلاعات این مقاله، در مراجعه به پزشک تأخیر نکنید. |
سوالات متداول
سوالات متداولآیا هر زخم کوچکی در پای فرد دیابتی، باید فوراً مورد توجه قرار گیرد؟
بله، این یک اصل حیاتی است. به دلیل وجود نوروپاتی (فقدان حس) و ضعف در سیستم ایمنی، یک زخم یا خراش کوچک که در افراد عادی طی چند روز بهبود مییابد، در فرد دیابتی میتواند در کمتر از ۲۴ ساعت به یک زخم جدی و عفونی تبدیل شود. هر گونه قرمزی، تاول، بریدگی یا تغییر رنگی که ظرف ۲۴ ساعت برطرف نشود، باید بلافاصله توسط متخصص کلینیک زخم دیابت بررسی شود.
نقش پروتئین و ویتامینها در فرآیند التیام زخم چیست؟
پروتئینها «مصالح ساختمانی» ضروری برای تولید کلاژن و بافتهای جدید هستند. در واقع، بدن برای ورود به فاز سازندگی و بهبود زخم پای دیابتی، به مقادیر کافی پروتئین نیاز دارد. ویتامین C برای تولید کلاژن و روی (زینک) برای تقسیم سلولی حیاتی هستند. کمبود این مواد مغذی، حتی با وجود درمان تخصصی، میتواند فرآیند التیام زخم پای دیابتی را به شدت کند سازد؛ بنابراین تغذیه یک جزء جداییناپذیر از درمان زخم پای دیابتی است.
چرا مصرف دخانیات (سیگار) تا این حد برای زخم دیابتی خطرناک است؟
مصرف سیگار یکی از بزرگترین موانع در مسیر التیام است. نیکوتین باعث تنگی عروق میشود (به ویژه در رگهای کوچک پا) و همچنین میزان اکسیژنرسانی به خون را کاهش میدهد. این یعنی همان «ترافیک در جادههای ترمیم» که در مقاله اشاره شد، با مصرف دخانیات به مراتب بدتر میشود و خونرسانی ضعیف را تشدید میکند و عملاً فرآیند ترمیم را متوقف میسازد.
در صورتی که نیاز به مداخله عروقی (مانند آنژیوپلاستی) باشد، این کار چگونه به بهبود زخم کمک میکند؟
اگر تشخیص داده شود که دلیل اصلی دیر خوب شدن زخم، بیماری عروق محیطی (PAD) است، متخصص عروق ممکن است با روشهایی مانند آنژیوپلاستی، رگهای مسدود شده را باز کند. این کار مانند «باز کردن بزرگراههای اصلی» است تا خون، اکسیژن و آنتیبیوتیکها بتوانند به مقدار کافی به بستر زخم برسند. این اولین و مهمترین گام برای ایجاد محیطی مساعد برای التیام زخم پای دیابتی است.
چطور میتوان از عفونتهای عودکننده (مجدد) در زخم دیابتی جلوگیری کرد؟
جلوگیری از عفونت عودکننده مستلزم دو اقدام اصلی است: مدیریت قند خون (برای تقویت گارد ایمنی بدن) و رعایت دقیق بهداشت زخم و محیط پا. این شامل استفاده از پانسمانهای مناسب و ضدعفونیکننده تحت نظر کلینیک زخم دیابت، تعویض مرتب جوراب و کفش، و بررسی روزانه پا برای هر گونه علامت جدید آسیب است.
مراجع
Mayo Clinic. (2025). Diabetic foot ulcer – Symptoms and causes. Mayo Clinic.
Cleveland Clinic. (2024). Diabetic Foot Care: What to Know. Cleveland Clinic.
National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases. (2025). Diabetic Neuropathy: The Nerve Damage of Diabetes. NIH.
بررسی و تأیید پزشکی توسط: دکتر عالیه پوردست
دکتر عالیه پوردست، فوق تخصص بیماریهای عفونی و مسئول فنی کلینیک امیدنو این مقاله را از نظر علمی بررسی و تأیید کردهاند.
زمینه های تخصصی:
• تشخیص و درمان انواع عفونتها
• کنترل عفونتهای بیمارستانی
• مشاوره در زمینه پیشگیری از عفونتها